ปัจจุบัน “พืชด่าง” ได้รับความนิยมนำมาใช้เป็นไม้ประดับเพิ่มมากขึ้น แต่อัตราการเกิดพืชต้นด่างในธรรมชาติมีน้อย พบได้ไม่เกิน 5 เปอร์เซ็นต์ อีกทั้งยังขยายพันธุ์ยาก และโตช้า ทำให้ราคาเพิ่มสูงขึ้นหลาย ๆ เท่าตัว และหากต้องการขยายพันธุ์พืชด่างให้ได้จำนวนมากอย่างรวดเร็ว จึงจำเป็นต้องใช้วิธี “การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อพืช”
การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อพืช…เป็นการนำเทคโนโลยีชีวภาพมาใช้ขยายพันธุ์พืชให้ได้จำนวนมาก ๆ เริ่มจากการเลือกส่วนของพืชที่มีชีวิต ที่จะสามารถเจริญ และพัฒนาเป็นพืชต้นใหม่ได้ง่าย เช่น ส่วนยอด ส่วนตาข้าง และเมล็ด เป็นต้น โดยมีการปฏิบัติภายใต้สภาพแวดล้อมที่ควบคุมอุณหภูมิ และแสง ที่สำคัญอีกประการหนึ่งก็คือ เรื่องความสะอาดแบบปลอดเชื้อ ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญสำหรับการปลูกต้นไม้ในขวดแก้ว จากนั้นนำมาเลี้ยงบนอาหารสังเคราะห์ ที่มีแร่ธาตุจำเป็นต่อการเจริญเติบโต ไม่ว่าจะเป็นเกลืออนินทรีย์ สารอินทรีย์ วิตามิน กรดอะมิโน สารควบคุมการเจริญเติบโต และน้ำตาล ซึ่งเปรียบเสมือนดินปลูก แต่จะทำให้ได้พืชจำนวนมากกว่าในธรรมชาติ เนื่องจากสามารถควบคุมสภาวะต่าง ๆ ให้เหมาะกับการเจริญของพืช และเมื่อพืชนั้นเจริญเป็นต้นสมบูรณ์ ก็จะสามารถนำมาปรับสภาพ และย้ายปลูกลงดินได้
วิธีการนี้นอกจากจะนิยมนำมาใช้ขยายพันธุ์พืชด่าง จากการนำต้นแม่พันธุ์ด่างมาเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อแล้ว ยังสามารถนำมาชักนำให้เกิดพืชด่างในพืชหลากหลายชนิด โดยการฉายรังสี (นิยมใช้รังสีแกมมา เนื่องจากมีพลังงานงานสูง พอที่จะทำให้เกิดการกลายพันธุ์ในพืชได้) หรือสารเคมีก่อให้เกิดการกลายพันธุ์ (นิยมใช้สารเอทิลมีเทนซัลโฟเนต (EMS) เนื่องจากสามารถก่อกลายพันธุ์ในระดับยีน) ซึ่งทั้ง 2 วิธีนี้ทำให้เกิดลักษณะกลายพันธุ์ได้มาก เช่น มีลักษณะต้น รูปแบบการด่าง และรูปร่างของใบที่แตกต่างไปจากเดิม ดังนั้นจึงนำวิธีการนี้มาใช้ให้เกิดประโยชน์กับวงการผลิตพืชด่าง เพื่อเป็นไม้ประดับกัน ทำให้สามารถเพิ่มจำนวนพืชด่างให้ได้มากเพียงพอกับความต้องการของตลาด และยังเป็นอีกช่องทางในการสร้างรายได้อีกด้วย
ขั้นตอนการสร้างพืชด่าง
- Step 1 : คัดเลือกต้นแม่พันธุ์ที่มีลักษณะที่ต้องการ นำชิ้นส่วนพืชมาผ่านขั้นตอนทำให้ปลอดเชื้อ จากนั้น สามารถใช้รังสี หรือสารเคมี กับชิ้นส่วนที่คัดเลือก เพื่อทำให้เกิดลักษณะกลายพันธุ์ จากนั้นเพาะเลี้ยงบนอาหารสังเคราะห์
- Step 2 : คัดเลือกต้นพืชที่มีลักษณะกลายพันธุ์ต่างไปจากต้นแม่พันธุ์ หรือมีลักษณะที่ต้องการ
- Step 3 : เพาะเลี้ยงต้นพืชที่มีลักษณะกลายในอาหารสังเคราะห์ที่มีการเติมสารกระตุ้นให้เกิดยอดเพิ่มมากขึ้น
- Step 4 : นำยอดที่เกิดจาก Step 3 มาเลี้ยงในอาหารสังเคราะห์สูตรกระตุ้นให้เกิดราก เพื่อให้เกิดต้นสมบูรณ์
- Step 5: ปรับสภาพต้นสมบูรณ์ก่อนออกปลูกในสภาพธรรมชาติ ประมาณ 1-2 สัปดาห์
- Step 6: ย้ายปลูกพืชเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อในธรรมชาติ
